1905 – 1969
1904-05 Yn ystod y diwygiad, derbyniwyd 25 o aelodau o’r newydd.
1906 Ar ddechrau’r flwyddyn gosodwyd Tablen Goffa tu ôl i’r pulpud yn datgan parch ac edmygedd yr Eglwys o’r Weinidogaeth rymus ag eithriadol a fu. Costiodd y Tablen Goffa £30. Gorffennaf 19. Ordeiniwyd myfyriwr o Goleg Bangor Mr E. B. Powell Glanaman yn weinidog. Aelodaeth 100.
1907 Ionawr. Dechreuwyd Ysgol Sul yn Neuadd y Bedyddwyr Saesneg yn Church Village.
1909 Symudodd y Parch E.B. Powell i Faesycwmer. 24 Medi Cyfarfodydd ordeinio’r myfyriwr o Goleg Caerfyrddin, Mr T. E. Jones, Treorci.
1910 Chwefror 16. Adeiladwyd ac agorwyd Gwynfa, Church Village ar gost o £600 fel festri ychwanegol ar gyfer aelodau Llanilltud Faerdref a Church Village.
1911 Derbyniwyd 25 o aelodau newydd a rhan fwyaf o rhain yn aelodau’r Ysgol Sul.
1914 Dechreuwyd cynnal gwasanaethau’r nos yng Ngwynfa.
1916 Gadawodd y Parch T. E. Jones am Drewyddel, Sir Benfro. Yn ystod ei weinidogaeth (1909-16) bu cynnydd o 105 i 133 o aelodau. Gosodwyd golau trydan yn y capel ar gost o £23-13s-0d. 1920 Sefydlwyd y Parch John Howell, Fonciau Rhos.
1921 Gadawodd y Parch John Howell am Moreia, Rhymni. Derbyniodd 27 o aelodau yn ystod y 14 mis.
1922 Gosodwyd peiriant cynhesu newydd yn y capel, peintiwyd y capel a chodwyd ystafell i’r gweinidog a’r diaconiaid am £400.00
1925 Gorffennaf 24. Cyfarfodydd ordeinio myfyriwr o Goleg Caerfyrddin, Mr. D. Stanley Jones o Ffynnongroyw, Sir Fflint. Ehangwyd y fynwent wrth brynu hanner erw o dir am £133.00
1926 Nifer mwyaf o aelodau yn hanes yr Eglwys. 176 o aelodau.
1941 Canmlwyddiant yr Achos. Cafwyd oedfaon dathlu ar Fedi 6 – 8. Aelodaeth yn 118.
1945 Penderfynwyd cau Ysgol Sul y Gwynfa. Aelodaeth 114.
1951 Adnewyddu’r to capel am £81,00. Aelodaeth 119.
1953 Gadawodd y Parch D. Stanley Jones am Dregwyr.
1958 Aelodaeth yn 78.
1963 Penderfynwyd gwerthu Gwynfa.
1967 Peintiwyd y capel.
Gweinidogion 1905 – 1953
Y Parchedig Evan Bruant Powell 1906 – 1909
Y Parchedig Thomas E Jones 1909 – 1916
Y Parchedig John Howell 1920 – 1921
Y Parchedig D. Stanley Jones 1925 – 1953
Dathlu Canmlwyddiant
Roedd Diwygiad 1904-05 wedi bod o fydd i ehangu’r achos yn y Tabernacl ac yn ystod y cyfnod rhwng y ddau Rhyfel Byd bu galw i ehangu ac adeiladu capel ym Mhentre’r Eglwys.
Gwelwyd 1941 fel cyfle arbennig i ddathlu llwyddaint yr Achos ac yn ogystal â’r dathliadau rydym yn ffodus fod Llyfr y Canmlwyddiant wedi ei gyhoeddi.
Gallwch ddarllen y llyfr sy’n cofnodi’r 100 mlynedd cyntaf yma >> Canmlwyddiant
Adroddiad y Canmlwyddiant
 |
|
Margaret Rosser
|
|
Roedd dylanwad Miss Margaret Rosser (1882 – 1967) ar y Capel, yr ardal a’r iaith Gymraeg yn sylweddol iawn.
Yn Llyfr y Canmlwyddiant cyfeirir ar Margaret Rosser yn y rhestr Organyddion :-
MARGARET J. ROSSER a ddewiswyd yn lle Mrs. Thomas yn 1902 , a hyd yma y mae yn glynu gyda’r gorchwyl. Gwnaeth waith mawr ac arhosol ym myd cerdd a llen yn y cylch. Mae wedi arwain y Gobeithlu am amser hir, ac yn parhau i wneud. Cododd Gôr Plant yn y lle, yr hwn a fu yn llwyddiannus iawn o dan ei harweiniad, pan dynnai am y dorch gyda chorau Caerdydd, Blaenrhondda a Nantyffyllon.
Yn 1918, wedi ennill yr Urdd Ofydd, derbyniwyd hi i gylch yr Orsedd, dan yr enw ‘Megan Illtyd’. Cvfansoddodd amryw ddramâu i blant yr Ysgolion Elfennol, a Gwerslyfrau dan nawdd yr Enwad, at wasanaeth yr Ysgol Sul. Yn y flwyddyn 1931, mwynhaodd y fraint o gael annerch Cyfarfod y Plant yn `Undeb’ Aberteifi. Hi hefyd a enillodd y wobr am y Traethawd gorau ar `Hanes yr Eglwys’ yn adeg gweinidogaeth y Parch E. B. Powell. Treuliodd ei hoes ym myd Addysg, ac ar hyn o bryd, hi ydyw Prifathrawes Ysgol y Gwindy, Caerffili.
Ceir crynodeb o’i hanes yn y llyfr Pontypridd Bro’r Eisteddfod
Ceir rhagor o wybodaeth am Margaret Rosser mewn dyfyniad o waith Dillwyn Lewis >> Margaret
Llyfrau Margaret Rosser
Engreifftiau o’r llyfrau a ysgrifennwyd gan Margaret Rosser
Dramau 1920’au
. 
Gwynfa
I ateb y galw am wasanaethau ym Mhentre’r Eglwys cychwynnwyd Ysgol Sul yn Neuadd y Bedyddwyr Saesneg ar y Sul cyntaf yn 1907.
Penderfynwyd adeiladu festri yn Church Village, at wasanaeth yr Ysgol Sul. Costiodd yr adeilad ar Heol Sant Illtyd £600, ac fe’i hagorwyd ar Chwefror l6eg, 1910.
Cam pwysig yn y flwyddyn 1914 oedd cychwyn gwasanaeth cyson ar nos Sul yng Ngwynfa.
Cynhaliwyd y gwasanaeth olaf yng Ngwynfa ar 20 Hydref 1955.
Llun: Aelodau Gwynfa yn cynnal Cyngerdd yn 1923
Cynnal yr Achos
Roedd cynulleidfa ffyddlon a swyddogion brwdfrydig yn cynnal yr achos yn ystod y 1950’au a’r 1960’au. Er fod y gynulleidfa yn dirywio yn araf penderfynwyd parhau i gynnal y gwasanaethau drwy gyfrwng y Gymraeg ac i wneud yr hyn oedd yn bosib i’r adeiladau. Gwerthwyd adeilad Gwynfa yn 1966 gan ddod ac arian i barhau i gynnal yr achos yn y Tabernacl.
Yn 1968 penderfynodd aelodau Tabernacl a Bethlehem, Gwaelod y Garth i uno a’i gilydd mewn un fugeiliaeth. Ond ni benodwyd Gweinidog yr adeg honno.
Yn 1969 roedd 59 o aelodau yn cynnal yr achos gan gynnwys o leiaf chwech o aelodau newydd.
ATGOFION GERAINT ROBERTS
Daethom i fyw i’r Efail Isaf ym 1963. Roedd y Tabernacl yn eglwys annibynnol a thraddodiadol iawn. Roedd un oedfa Saesneg yn cael ei chynnal bob mis, ond er hynny mynnid canu emynau Cymraeg. Ar oedfa dda roedd 40 o bobl yn mynychu. Ond o fewn rhyw bum mlynedd roedd y gynulleidfa wedi gostwng i ryw bymtheg a hynny trwy farwolaethau. Roedd y ffyddloniaid yn sicr mai eglwys Gymraeg oedd y Tabernacl. Roedd afiaith ar y canu er bod y nifer yn fychan.
Roedd yn gyfnod o anobaith ac o ofn gweld y drws yn cau. Roedd Gwynfa wedi ei werthu ac nid oedd modd defnyddio’r festri ac roedd y fynwent wedi ei gadael i dyfu’n wyllt. Methwyd yn aml â llenwi’r pulpud, ac ar aml i dro roedd safon y pregethu’n druenus o wael.
Bu i ni fel teulu gael Byrdwn Gweddi ar ran y Tabernacl, gweddi am weinidog ifanc, un a allai ymroddi i waith cenhadol yn y cylch. Rhoddwyd y cyfan gerbron Un a fedrai ateb gweddi. Rhyfeddod un diwrnod oedd cyfarfod ag Eirian a’r teulu ar ochr y ffordd – hen ffrindiau i ni o ddyddiau llencyndod; rhyfeddod mwy oedd deall eu bod yn symud i fyw i’r pentre. Ai hwn oedd y person yr oeddwn wedi gweddïo amdano?